Tijdens het Anti-Corruptie Congres 2025 staat het thema feitelijk leidinggeven centraal. De roep om persoonlijke verantwoordelijkheid van bestuurders en topfunctionarissen klinkt steeds luider — zowel in Nederland als daarbuiten — en vormt een belangrijk knooppunt in de strijd tegen corruptie.

Aan de hand van enkele actuele casus duiken we in de juridische en maatschappelijke vragen rondom feitelijk leidinggeven. Zo wordt onder meer stilgestaan bij de Shell Nigeria-zaak (OPL245) en de rol van leidinggevenden daarin. Peter Lakeman, oprichter en voorzitter van de Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie (SOBI), bespreekt de art. 12 Sv-klachten die zijn ingediend tegen Ralph Hamers en Gerrit Zalm.

De dag opent met een verkenning van de ondergrens van strafrechtelijke aansprakelijkheid bij feitelijk leidinggeven, onder leiding van Mark Hornman. Vervolgens verschuift de aandacht naar het internationale speelveld: in het blok over het Verenigd Koninkrijk belicht een Londense advocaat met Nederlandse achtergrond recente ontwikkelingen, waaronder de nieuwe Corporate Cooperation Guidance en de praktijk van het vervolgen van leidinggevenden door de Serious Fraud Office (SFO).

Tot slot onderzoeken we of ook het civielrechtelijke spoor versterkt kan worden. De Wet Afwikkeling Massaschade in Collectieve Actie (WAMCA) zou immers in bepaalde gevallen een aanvullende route kunnen zijn om feitelijk leidinggevenden ter verantwoording te roepen wanneer het strafrecht tekortschiet.

Format

Het format van het congres is dit jaar gewijzigd ten opzichte van voorgaande edities. Het programma bestaat uit vijf thematische blokken, die elk worden ingeleid door een andere spreker. Aansluitend gaat de spreker in gesprek met (andere) panelleden. Uiteraard is er volop ruimte voor interactie met het publiek: deelnemers kunnen vragen stellen en opmerkingen inbrengen.

Gedurende het congres is de Chatham House Rule van toepassing, om open en vertrouwelijk gesprek te waarborgen.

Deelname aan het congres is dit jaar uitsluitend fysiek mogelijk. Er wordt geen livestream aangeboden en het programma is achteraf niet terug te kijken.

Programma

Blok 1: Feitelijk leidinggeven | Waar ligt de (onder)grens?

• Het juridisch kader voor feitelijk leidinggeven;

• Waarom ontspringen leidinggevenden van grote bedrijven de dans?

• Is het wenselijk om de drempel voor de persoonlijke aansprakelijkheid van leidinggevenden te verlagen?

• (alternatieve) Oplossingen binnen bestaande kaders?

• Causaliteit

Sprekers & panel:

• Mark Hornman (inleider)

• Arthur Hartmann

• Francien Rense

Blok 2: Grensoverschrijdende corruptie en straffeloosheid aan de top
Het slachtofferperspectief: art. 12 Sv als hefboom in de strijd tegen straffeloosheid van feitelijk leidinggevers

• Hoe artikel 12 Sv functioneert als correctiemechanisme op het vervolgingsmonopolie van het Openbaar Ministerie;

• Twee art. 12 Sv-zaken belicht vanuit het perspectief van de klagers (Shell Nigeria OPL245 en scheepsbouwerszaak);

• De juridische (on)mogelijkheden om feitelijk leidinggevers strafrechtelijk aansprakelijk te stellen voor grensoverschrijdende corruptie;

• Art. 12 Sv als instrument om internationale verplichtingen van de Staat af te dwingen (denk aan art. 4 EVRM, UNCAC, OESO-verdrag).

Sprekers & panel:

• Barbara van Straaten (inleider)

• Sophie Koning

• Ntb.

Blok 3: Een kijkje in de keuken van de art. 12 Sv beklagzaak tegen Hamers & Zalm

Sprekers & panel:

• Peter Lakeman (inleider)

• Joyce Boonstra

• Sophie Koning

Blok 4: De inzet van de WAMCA in corruptiezaken

• De mogelijkheden en beperkingen van collectieve actie op basis van de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (WAMCA)

• De WAMCA & corruptiezaken: eerdere ervaringen

• De inzet van de WAMCA tegen natuurlijke personen (feitelijke leidinggevers)

Sprekers & panel:

• Micha Schimmel (inleider)

• Peter Lakeman

• Joyce Boonstra

Blok 5: Een Nieuw Engels perspectief? Kan nieuwe wetgeving, nieuwe samenwerkingsovereenkomsten en nieuwe Corporate Cooperation Guidance de Serious Fraud Office op weg helpen?

Sprekers & panel:

• Christine Braamskamp (inleider)

• Willemijn Jonker

• Ntb.

Over de sprekers & panelleden

Arthur Hartmann
Arthur is senior raadsheer bij het team Strafrecht van het Gerechtshof ’s Hertogenbosch, waar hij sinds 2013 werkzaam is. Hij is voorzitter is van de economische strafkamer en voorzitter van de Expertgroep economisch strafrecht (onder ausp. van het Landelijk Bureau Vakinhoud rechtspraak (LBVr). Van 2010 tot 2014 was hij bijzonder hoogleraar Bestuursstrafrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij doceert en publiceert regelmatig over uiteenlopende onderwerpen binnen het (bestuurs)strafrecht, zoals bestuurlijke sancties, rechtshandhaving en de interactie tussen strafrecht en bestuursrecht.

Barbara van Straaten
Barbara is partner en strafrechtadvocaat bij Prakken d’Oliveira Human Rights Lawyers, gespecialiseerd in zaken op het snijvlak van mensenrechten, bedrijfsverantwoordelijkheid en grensoverschrijdende corruptie. Ze staat bekend om haar strategische inzet van het strafrecht om bedrijven ter verantwoording te roepen voor mensenrechtenschendingen en milieumisstanden. Een van haar spraakmakende zaken betreft de artikel 12 Sv-procedure tegen Shell, waarin zij namens drie NGO's het Openbaar Ministerie verzocht een strafrechtelijk onderzoek te heropenen naar vermeende corruptie bij de aankoop van het Nigeriaanse olieveld OPL245.

Christine Braamskamp
Christine Braamskamp is managing partner van het Londense kantoor van Jenner & Block en co-voorzitter van de wereldwijde Investigations, Compliance & Defense-praktijk van het kantoor. Ze is gespecialiseerd in grensoverschrijdende zaken op het gebied van witwaspraktijken, corruptie en sancties.

Francien Rense
Francien is partner bij Greenberg Traurig en leidt daar de praktijkgroep White Collar Defense & Investigations. Met meer dan 25 jaar ervaring adviseert en vertegenwoordigt zij organisaties en bestuurders in complexe handhavings- en sanctiezaken, waaronder kwesties op het gebied van corruptie, witwassen, sanctierecht en milieustrafrecht. Haar expertise omvat zowel het begeleiden van interne onderzoeken als het optreden in procedures en het onderhandelen over schikkingen met autoriteiten. Francien is gespecialiseerd in het bieden van strategisch advies tijdens crisissituaties en staat bekend om haar pragmatische aanpak en diepgaande kennis van het straf- en bestuursrecht.

Joyce Boonstra-Verhaert
Joyce is oprichter van BijzonderStrafrecht en maakt onderdeel uit van de redactie van het Tijdschrift voor Bijzonder Strafrecht & Handhaving. Daarvoor verzorgt ze tweejaarlijks het onderdeel ‘corruptie’ voor de Kroniek Ondernemingsstrafrecht.

Mark Hornman
Mark is op dit moment Officier van Justitie i.o. bij het Openbaar Ministerie (AP Oost-Nederland). Eerder was hij werkzaam als universitair docent straf- en strafprocesrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij is in 2026 gepromoveerd op een proefschrift naar de strafrechtelijke aansprakelijkheid van leidinggevenden van ondernemingen.

Micha Schimmel
Michel is advocaat bij SOLV Advocaten en gespecialiseerd in collectieve acties op grond van de WAMCA. Hij treedt op voor meerdere claimstichtingen in procedures over massale privacyschendingen en immateriële schade, waaronder zaken tegen techbedrijven en dataverwerkers. Micha combineert diepgaande kennis van het IT- en privacyrecht met proceservaring in het collectief verhalen van schade. Zijn praktijk richt zich op strategisch procederen in complexe groepsvorderingen, met bijzondere aandacht voor ontvankelijkheidsvereisten, representativiteit en de vereisten rondom het aanwijzen van de exclusieve belangenbehartiger.

Peter Lakeman
Peter is een Nederlandse financieel activist en publicist, bekend om zijn betrokkenheid bij corporate governance en het aan de kaak stellen van misstanden binnen het bedrijfsleven. Hij heeft zich onder meer ingezet voor de belangen van gedupeerde beleggers en spaarders, en heeft daarbij verschillende rechtszaken en publieke campagnes gevoerd. Lakeman is oprichter van de Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie (SOBI), waarmee hij bedrijven aanspreekt op transparantie en verantwoord ondernemingsbestuur.

Sophie Koning
Sophie is universitair docent Criminologie aan de Universiteit Leiden. Op 6 juni 2025 promoveerde ze op haar dissertatie, onderdeel van het onderzoeksproject “Conflictoplossende Instituties”, getiteld “De ventielfunctie van de artikel 12 Sv-procedure: klachten tegen niet-vervolging in maatschappelijk gevoelige kwesties”. In dit onderzoek, dat media-analyse, casestudies en normatieve reflectie combineert, onderzoekt ze hoe de artikel 12-procedure naast een juridisch correctiemechanisme ook functioneert als democratisch ventilatiekanaal voor maatschappelijke onvrede.

Willemijn Jonker
Willemijn is advocaat bij Forest Flint en gespecialiseerd in corporate crime en compliance. Ze heeft ruime ervaring in het begeleiden en uitvoeren van interne onderzoeken, onder meer naar mogelijke overtredingen van anti-corruptiewetgeving, witwasregels en sanctiewetgeving. Willemijn adviseert nationale en internationale ondernemingen over integriteitsbeleid, risicobeheersing en toezichtstrategieën. Ook staat zij cliënten bij in procedures naar aanleiding van strafrechtelijke of bestuursrechtelijke handhaving.

Peter Zinn - Dagvoorzitter